Szlak turystyczny: „Palanga wczoraj i dziś”

Pierwszy niewielki drewniany kościół katolicki w Palądze został zbudowany w 1554 r. z inicjatywy żony Stefana Batorego, Ony Jogailaitės. Kolejna kościół w kształcie krzyża z wieżą i dzwonnicą został zbudowany z inicjatywy ówczesnych władców Litwy w 1590 roku. Kościół został ponownie przebudowany w 1767 roku i stał przez 140 lat. W 1897 roku, według projektu szwedzkiego architekta Karla Eduarda Strandmanna, obok starej drewnianej świątyni rozpoczęto budowę nowej kościoła w stylu neogotyckim. Rzymskie cyfry nad główną bramą wskazują, że budowa kościoła w Palangos została ukończona w 1907 roku.

W kościele znajduje się imponująca ambona i trzy artystyczne ołtarze, które zdobią płaskorzeźby wykonane z marmuru sprowadzonego z Francji. Na ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej, wspomniany już w XVII wieku. Dwa pozostałe drewniane ołtarze, znajdujące się w nawach bocznych, zostały przeniesione z poprzedniego drewnianego kościoła.

Pedagog i pisarka Aleksandra Šilgalytė w swoich wspomnieniach opisuje dzień 23 marca 1915 r., kiedy to Palanga została zbombardowana przez niemieckie siły morskie. Po bombardowania Palanga, w oczach autorki wspomnień, wyglądała na nie do poznania, a szczególnie poruszył ją widok kościoła i cmentarza: duża część ogrodzenia cmentarza została zburzona, ściany kościoła wyglądały jak ogołocone przez ptaki, okna były wybite, a witraże zamieniły się w stosy kolorowych kawałków szkła. Opisuje również usłyszaną historię, kiedy 23 marca rano w kościele zgromadzeni ludzie, aby wysłuchać mszy, nagle usłyszeli ogłuszający dźwięk, a po bocznym ołtarzu św. Roka, wywiercił ogromną dziurę, przetoczył się po podłodze aż do ołtarza Matki Bożej i zatrzymał się, nie wybuchając. Ksiądz wraz z parafianami pospieszył się schronić w podziemiach kościoła i tam odprawił mszę. Należy przypuszczać, że gdyby pocisk wybuchł, kościół zostałby całkowicie zburzony. Pocisk został usunięty przez samych niemieckich żołnierzy.

1 kwietnia 2018 r. w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Palonie zaczął działać wieża z tarasem widokowym. Wysokość wieży kościoła wynosi 24 m.

Teatr (Sala koncertowa Palangi, Vytauto g. 43),

Aleja Tiškevičių, Stara apteka (ul. Vytauto 33)

Palanga jako letnisko zaczęła zyskiwać na popularności w drugiej połowie XIX wieku, ale przez długi czas brakowało tu obiektów wypoczynkowych: restauracji, domków letniskowych, hoteli. W 1877 roku założyciel kurortu w Palangie, hrabia Juozapas Tiškevičius (1835–1891), wybudował pierwszą restaurację, którą w 1880 roku rozbudował i urządził w niej hotel. Takie wielofunkcyjne domy wypoczynkowe, zwane kurhauzem, były jednym z podstawowych elementów obowiązkowych dla każdej miejscowości wypoczynkowej, więc kurhauz w Palonie szybko stał się centrum powstającego kurortu. Letnicy szczególnie lubili tu przebywać, ponieważ działała tu restauracja, czytelnia, sala bilardowa i sala gier, organizowano różne koncerty, wieczory taneczne, spektakle i inne rozrywki. Przez długi czas kurhaus był jedynym hotelem w Palangos.

W 1905 roku w kurhauzie rozpoczęła działalność nowo utworzona dyrekcja kurortu i biuro informacyjne. Osoby przybywające do Palangi musiały się zarejestrować i uiścić różne opłaty kurortowe. Administracja kurortu dbała o to, aby wypoczynek był komfortowy i nie brakowało różnorodnych rozrywek.

Kurhaus w Palędzie był ciągle odnawiany, rozbudowywany i przebudowywany, przez co nie osiągnął jednolitej stylistyki. W 1909 roku miała miejsce chyba najpoważniejsza jego przebudowa. W jej trakcie w budynku zainstalowano wodociągi i kanalizację, a także urządzono dużą salę z podestem scenicznym, ozdobioną imponującymi klasycystycznymi sztukateriami. Do północnej fasady dobudowano secesyjną werandę z widokiem na nowy kościół w Palangie.

W okresie międzywojennym kurhaus stał się najpopularniejszym miejscem rozrywki w Palance, gdzie gromadziła się wykształcona inteligencja, płonąca ideą wolności myśli. W tym czasie budynek był oświetlony elektrycznie i posiadał telefon. Przez długi czas kurhaus był głównym miejscem wydarzeń kulturalnych miasta. Działała w nim organizacja zrzeszająca kurorty.

Kurhaus, uważany za symbol kurortu Palanga, spłonął w 2002 roku. W 2013 roku odbudowano część murowaną, a w 2020 roku – drewnianą.

Teatr

W XIX wieku, w dziewiątej dekadzie XIX wieku, hrabia Juozapas Tiškevičius niedaleko kurhauzu zbudował skromny drewniany teatr dla rozrywki swojej rodziny i gości, który był wykorzystywany do amatorskich przedstawień rodzinnych i znajomych. Na początku XX wieku, widząc rosnącą liczbę turystów przybywających do Palangi i potrzebę stworzenia tego typu instytucji kulturalnej, Feliks Tiškevičius zbudował nowy teatr na 600 miejsc, który według ówczesnej prasy był „piękny jak Palanga”. Niestety, nowy teatr nie zachwycił widzów, którzy narzekali na zapach stęchlizny, złą akustykę i oświetlenie. W związku z tym już po pierwszym sezonie letnim postanowiono go odnowić i, prawdopodobnie z powodu prowadzonych remontów, w maju 1909 roku wybuchł pożar, w wyniku którego budynek spłonął.

W 1910 roku zbudowano nowy, znacznie skromniejszy niż poprzedni, drewniany, parterowy budynek teatru. Budynek ten służył miłośnikom teatru przez wiele dziesięcioleci, ale w 1934 roku również spłonął.

W tym samym miejscu w 1939 roku architekt z Palangi Vadimas Lvovas (1906–1940) zaprojektował i zbudował estrada letnia. Uważa się, że w czasach radzieckich została ona przebudowana i przeniesiona na teren parku.

W 1971 roku zbudowano słynną estrada letnia w Palance, mogąca pomieścić tysiąc osób (architekt Vytautas Gerulis). Koncertowali na niej znani wykonawcy tamtych czasów, odbywały się różne imprezy rozrywkowe. Scenie, która służyła przez 40 lat w sezonie letnim, w 2013 r. została rozebrana, a w jej miejscu w 2015 r. zbudowano nowoczesną salę koncertową na 2200 miejsc, przypominającą składaną skrzynkę muzyczną, czynną przez cały rok.

Aleja hrabiów Tiškevičius

Hrabiowie Tiškevičiai, tworząc kurort Palanga, budowali budynki przeznaczone do wypoczynku i rozrywki, tworzyli różne przestrzenie rekreacyjne dla przyjemności wczasowiczów: parki, ogrody, aleje. Jedną z najstarszych części kurortu Palanga jest aleja spacerowa, wytyczona jeszcze pod koniec XIX wieku, równolegle do ulicy Liepojos (obecnie Vytauto g.). Przy niej założono park kurhauzo, zbudowano pierwsze wille hrabiów Tiškevičius oraz budynek teatru. Około 1910 roku na początku alei wzniesiono secesyjną bramę prowadzącą do centrum kurortu Palanga. Przy bramie pobierano opłatę za wstęp do parku kurortowego.

W 2017 roku, aby uczcić pamięć hrabiów Tiškevičius i ich wkład w powstanie kurortu w Palangos, aleja została odrestaurowana, odbudowano zniszczone bramy, odsłonięto rzeźby hrabiego Feliksa Tiškevičius i jego żony hrabiny Antaniny Sofii Tiškevičienės (rzeźbiarz Klaudijus Pūdymas, architektka Snieguolė Stripinienė). Aleję zdobi wygrawerowane motto rodu Tiškevičius w języku łacińskim i litewskim „Deligas quem diligas” i „Išsirink, ką myli”.

Aleję uzupełnia i dodaje jej uroku park rzeźb, w którym odpoczywający mogą podziwiać 28 rzeźb autorstwa znanych rzeźbiarzy z Litwy i zagranicy.

Park Birutės (ul. Vytauto 15) i

Wzgórze Birutės (ul. Vytauto 21).

W 1891 r., po śmierci hrabiego Juozapa Tiškewicza (1835–1891), Palangę odziedziczył jego syn, hrabia Feliks Tiškewicz (1869–1932). Zrezygnował z kariery wojskowej i kontynuował rozpoczęte przez ojca prace nad rozwojem kurortu. W 1897 r. wybudował reprezentacyjny pałac, który zaprojektował znany w Europie niemiecki architekt Franz Heinrich Schwechten.

Pałac hrabiego Feliksa Tiškevičiusa i jego żony Antaniny Sofii Lonckos (1870–1951) to budowla w stylu historyzmu charakterystycznym dla końca XIX wieku, w której przeplatają się cechy renesansu, baroku i klasycyzmu oraz elementy kompozycyjne. Był przeznaczony na stałą rezydencję arystokratów w Palandze.

Wnętrze pałacu urządzono w sposób subtelny i gustowny. Znajdowały się w nim cenne dzieła sztuki: obrazy, portrety rodowe, ryciny, wyroby z brązu, marmurowe popiersia, ściany ozdobione orientalnymi dywanami, gobelinami i lustrami. Pałac słynął z bogatej biblioteki i unikalnej kolekcji starożytnych wyrobów z bursztynu, zgromadzonej przez samego hrabiego F. Tiškewicza.

W 1907 roku do pałacu dobudowano zaprojektowaną przez tego samego architekta neorenesansową ośmiokątną kaplicę. W 1913 roku hrabiowie udali się do Rzymu, aby uzyskać pozwolenie na odprawianie mszy świętych i innych nabożeństw w kaplicy oraz przyjmowanie Najświętszego Sakramentu. W kaplicy rodzina hrabiów rozpoczynała i kończyła dzień modlitwą, a w dni świąteczne gromadziła się na mszy świętej.

Hrabiowie Tiškevičiai mieszkali w Palandze do 1939 roku. Po II wojnie światowej pałac został znacjonalizowany przez władze radzieckie. W 1963 roku utworzono w nim filię Litewskiego Narodowego Muzeum Sztuki, która działa do dziś – Muzeum Bursztynu w Palandze.

Park Birutės

W 1897 roku przy pałacu hrabiów Tiškevičius założono park krajobrazowy. Autorem projektu był znany francuski architekt krajobrazu Édouard André (1840–1911). Wraz z synem René Édouard André (1867–1942) spędził kilka lat w Palangos i kierował pracami nad utworzeniem parku.

O kulturnej wartości i artystycznym sukcesie parku zadecydował nie tylko talent E. F. André, ale także wyjątkowość przyrody i historii wybranego miejsca oraz bogactwo i sugestywność wykorzystanych elementów kompozycyjnych. Rośliny w parku zostały starannie dostosowane do warunków klimatycznych Palangi. Pałac został wkomponowany pomiędzy staw parkowy a historycznie znane miejsce kultu litewskiego – legendarny wzgórze Birutės, z którego rozciąga się wspaniały widok na Morze Bałtyckie. Mistrzowsko wytyczone ścieżki, na placach utworzono ogrody kwiatowe. W północnej części pałacu do dziś zachowany jest wielki parter zaprojektowany przez architekta E. F. André, w którego centrum znajduje się fontanna. W południowo-wschodniej części parku znajduje się mały parter, który zdobią ogrody kwiatowe, fontanna i rzeźby.

W parku znajduje się wiele elementów małej architektury. Przed pałacem, około 1905 roku, wzniesiono rzeźbę Chrystusa Błogosławiącego, wykonaną w Paryżu, prawdopodobnie w znanej firmie „Maison Raffl”. W 1948 roku została zniszczona, a w 1993 roku odrestaurowana. Jednym z najpopularniejszych obiektów fotograficznych w całej Palandze jest rzeźba z brązu „Eglė – królowa węży” autorstwa znanego rzeźbiarza Roberta Antinio, wykonana w 1960 roku i inspirowana motywami ludowych baśni litewskich.

Park przetrwał dwie wojny światowe, wiele klęsk żywiołowych i innych nieszczęść, był rozbudowywany i odnawiany, ale mimo to zachował ducha parków E. F. André i jest uważany za jeden z najpiękniejszych parków w Europie Północnej.

Od 1960 r. nazywany był Parkiem Botanicznym w Palangie. W 2011 r. przywrócono historyczną nazwę Parku Birutės.

Wzgórze Birutės

Wzgórze Birutės – najwyższa wydma nadmorska w Palangie i jeden z najważniejszych symboli miasta. Już w IX–X wieku kupcy zza morza handlowali przy wzgórzu Birutės i tu mieszkali. Z Europy Środkowej lub bezpośrednio ze Szwecji przez Palangę na kontynent trafiały surowce do produkcji brązu: srebro, miedź, ołów i cynk.

W XI–XII wieku centrum handlowe Palangi można nazwać kompleksem czterech osad, w skład którego wchodziły: Birutės kalnas, Žemaičių kalnelis, Rąžės i osada południowa. Birutės kalnas był miejscem obronnym i kultowym – alkvietė. Daty ustalone przez kapłanów były związane z odpowiednimi świętami, podczas których czczono określonych bogów i bóstwa.

Najważniejsza legenda związana z wzgórzem opowiada o kapłankach, które w cieniu świętych dębów strzegły wiecznego ognia na ołtarzu. W świątyni służyła mądra i piękna Birutė, córka ziemskiego dostojnika Vidmanto. Miejscowi mieszkańcy uważali ją za świętą. Wielki książę litewski Kęstutis, wracając z wojny z krzyżakami, spotkał Birutę i zakochał się w niej. Chociaż obiecała bogom, że zachowa czystość, Kęstutis porwał ją i poślubił. Birutė jest matką jednego z najwybitniejszych wielkich książąt litewskich – Wita. O tym, że była postacią historyczną, świadczą również źródła pisane. Do dziś krążą opowieści, że sama góra jest miejscem pochówku Birutės.

Chrzest Żmudzi i osłabienie pogaństwa nie miały wpływu na symboliczne znaczenie wzgórza Birutės. Nie straciło ono swojego znaczenia i ważności w świadomości lokalnej ludności. Obiekt kultury pogańskiej został przebudowany na chrześcijański.

Pierwsza drewniana kaplica św. Jerzego na wzgórzu została zbudowana około 1506 r. W 1753 r. została odnowiona. Nowa murowana kaplica w stylu neogotyckim została zbudowana w latach 1869–1870 według projektu architekta Karla Mayera z Rygi.
W tym czasie zbudowano również schody na wzgórze, a na jego zboczach posadzono wiele drzew. W latach 1898–1900 na zboczu wzgórza Birutės zbudowano kaplicę Najświętszej Maryi Panny.

Park Birutės (ul. Vytauto 15)

Wzgórze Birutės (ul. Vytauto 21).

W 1891 r., po śmierci hrabiego Juozapa Tiškevičius (1835–1891), Palangę odziedziczył jego syn, hrabia Feliksas Tiškevičius (1869–1932). Zrezygnował z kariery wojskowej i kontynuował rozpoczęte przez ojca prace nad rozwojem kurortu. W 1897 r. wybudował reprezentacyjną rezydencję, zaprojektowaną przez znanego w Europie niemieckiego architekta Franza Heinricha Schwechtena.

Pałac hrabiego Feliksa Tiškevičiusa i jego żony Antaniny Sofii Lonckos (1870–1951) to budowla w stylu historyzmu charakterystycznym dla końca XIX wieku, w której przeplatają się cechy renesansu, baroku i klasycyzmu oraz elementy kompozycyjne. Był przeznaczony na stałą rezydencję arystokratów w Palandze.

Wnętrze pałacu urządzono w sposób subtelny i gustowny. Znajdowały się w nim cenne dzieła sztuki: obrazy, portrety rodowe, ryciny, wyroby z brązu, marmurowe popiersia, ściany ozdobione orientalnymi dywanami, gobelinami i lustrami. Pałac słynął z bogatej biblioteki i unikalnej kolekcji starożytnych wyrobów z bursztynu, zgromadzonej przez samego hrabiego F. Tiškevičius.

W 1907 roku do pałacu dobudowano zaprojektowaną przez tego samego architekta neorenesansową ośmiokątną kaplicę. W 1913 roku hrabiowie udali się do Rzymu, aby uzyskać pozwolenie na odprawianie mszy świętych i innych nabożeństw w kaplicy oraz przyjmowanie Najświętszego Sakramentu. W kaplicy rodzina hrabiów rozpoczynała i kończyła dzień modlitwą, a w dni świąteczne gromadziła się na mszy świętej.

Hrabiowie Tiškevičiai mieszkali w Palandze do 1939 roku. Po II wojnie światowej pałac został znacjonalizowany przez władze radzieckie. W 1963 roku utworzono w nim filię Litewskiego Narodowego Muzeum Sztuki, która działa do dziś – Muzeum Bursztynu w Palandze.

Park Birutės

W 1897 roku przy pałacu hrabiów Tiškevičius założono park krajobrazowy. Autorem projektu był znany francuski architekt krajobrazu Édouard André (1840–1911). Wraz z synem René Édouard André (1867–1942) spędził kilka lat w Palangos i kierował pracami nad utworzeniem parku.

O kulturnej wartości i artystycznym sukcesie parku zadecydował nie tylko talent E. F. André, ale także wyjątkowość przyrody i historii wybranego miejsca oraz bogactwo i sugestywność wykorzystanych elementów kompozycyjnych. Rośliny w parku zostały starannie dostosowane do warunków klimatycznych Palangi. Pałac został wkomponowany pomiędzy staw parkowy a historycznie znane miejsce kultu litewskiego – legendarny wzgórze Birutės, z którego rozciąga się wspaniały widok na Morze Bałtyckie. Mistrzowsko wytyczone ścieżki, na placach utworzono ogrody kwiatowe. W północnej części pałacu do dziś zachowany jest wielki parter zaprojektowany przez architekta E. F. André, w którego centrum znajduje się fontanna. W południowo-wschodniej części parku znajduje się mały parter, który zdobią ogrody kwiatowe, fontanna i rzeźby.

W parku znajduje się wiele elementów małej architektury. Przed pałacem, około 1905 roku, wzniesiono rzeźbę Chrystusa Błogosławiącego, wykonaną w Paryżu, prawdopodobnie w znanej firmie „Maison Raffl”. W 1948 roku została zniszczona, a w 1993 roku odrestaurowana. Jednym z najpopularniejszych obiektów fotograficznych w całej Palandze jest rzeźba z brązu „Eglė – królowa węży” autorstwa znanego rzeźbiarza Roberta Antinio, wykonana w 1960 roku i inspirowana motywami ludowych baśni litewskich.

Park przetrwał dwie wojny światowe, wiele klęsk żywiołowych i innych nieszczęść, był rozbudowywany i odnawiany, ale mimo to zachował ducha parków E. F. André i jest uważany za jeden z najpiękniejszych parków w Europie Północnej.

Od 1960 r. nazywany był Parkiem Botanicznym w Palangie. W 2011 r. przywrócono historyczną nazwę Parku Birutės.

Wzgórze Birutės

Wzgórze Birutės – najwyższa wydma nadmorska w Palangie i jeden z najważniejszych symboli miasta. Już w IX–X wieku kupcy zza morza handlowali przy wzgórzu Birutės i tu mieszkali. Z Europy Środkowej lub bezpośrednio ze Szwecji przez Palangę na kontynent trafiały surowce do produkcji brązu: srebro, miedź, ołów i cynk.

W XI–XII wieku centrum handlowe Palangi można nazwać kompleksem czterech osad, w skład którego wchodziły: Birutės kalnas, Žemaičių kalnelis, Rąžės i osada południowa. Birutės kalnas był miejscem obronnym i kultowym – alkvietė. Daty ustalone przez kapłanów były związane z odpowiednimi świętami, podczas których czczono określonych bogów i bóstwa.

Najważniejsza legenda związana z wzgórzem opowiada o kapłankach, które w cieniu świętych dębów strzegły wiecznego ognia na ołtarzu. W świątyni służyła mądra i piękna Birutė, córka ziemskiego dostojnika Vidmanto. Miejscowi mieszkańcy uważali ją za świętą. Wielki książę litewski Kęstutis, wracając z wojny z krzyżakami, spotkał Birutę i zakochał się w niej. Chociaż obiecała bogom, że zachowa czystość, Kęstutis porwał ją i poślubił. Birutė jest matką jednego z najwybitniejszych wielkich książąt litewskich – Wita. O tym, że była postacią historyczną, świadczą również źródła pisane. Do dziś krążą opowieści, że sama góra jest miejscem pochówku Birutės.

Chrzest Żemaitii i osłabienie pogaństwa nie miały wpływu na symboliczne znaczenie wzgórza Birutės. Nie straciło ono swojego znaczenia i ważności w świadomości lokalnej ludności. Obiekt kultury pogańskiej został przebudowany na chrześcijański.

Pierwsza drewniana kaplica św. Jerzego na wzgórzu została zbudowana około 1506 r. W 1753 r. została odnowiona. Nowa murowana kaplica w stylu neogotyckim została zbudowana w latach 1869–1870 według projektu architekta Karla Mayera z Rygi. W tym czasie zbudowano również schody na wzgórze, a na jego zboczach posadzono wiele drzew. W latach 1898–1900 na zboczu wzgórza Birutės zbudowano kaplicę Najświętszej Maryi Panny.

W 2016 roku, w oparciu o litewską literaturę ludową, w Palandze powstał interaktywny park bajek. Można tu nie tylko spacerować wśród wieloletnich sosen, ale także zapoznać się z najpopularniejszymi litewskimi bajkami. Przy każdej rzeźbie znajduje się tablica informacyjna, na której można nie tylko przeczytać bajkę, ale także, po naciśnięciu specjalnego przycisku, wysłuchać jej w języku litewskim i angielskim. Dzieciom szczególnie spodobało się samodzielne wypróbowywanie rzeźb inspirowanych motywami ludowymi. Rzeczywiście, rzeźby wykonane z metalu, kamienia, betonu i drewna są przystosowane nie tylko do dotykania, ale także do zabawy, wspinania się, kręcenia itp.

W parku prezentowanych jest siedem bajek: „Eglė – žalčių karalienė” (autorka: Agnesė Rudzitė (Łotwa)), „Dangus griūva” (autor: Kristsas Zarinsas (Łotwa)), „Turėjo bobutė žilą oželį” (autor: Povilas Butkevičius), „Lapė ir ąsotis” (autor: Andrius Petkus), „Seku seku pasaką” (autor: Algis Kasparavičius), „Saulė ir mėnulis”
(autor: Rolandas Šmitas), „Pupa” (autor: Gediminas Mažintas). Wszystkie stworzone rzeźby są niezwykle atrakcyjne i zachwycają kolorami, artystyczną ekspresją oraz nietradycyjnymi rozwiązaniami. Bez wątpienia park ten stał się najpopularniejszym miejscem wypoczynku dla małych wczasowiczów.

W Palandze już od końca XIX wieku jako alternatywa dla kąpieli morskich funkcjonowały łaźnie. Początkowo były to tylko tymczasowe obiekty – w lecie w pomieszczeniach gimnazjum ustawiano wanny. W 1905 r. hrabia Feliks Tiškevičius (1869–1932) w wyjątkowo uroczej okolicy kurortu, przy ulicy Kęstučio, zbudował drewniany budynek łaźni. Wypoczywającym oferowano kąpiele w podgrzanej wodzie morskiej z dodatkiem ekstraktu sosnowego lub soli, a także kąpiele tlenowe lub węglowe. Przeprowadzano również różne zabiegi lecznicze.

Około 1911 roku, wraz ze spadkiem sezonowości kurortu i wzrostem liczby zamożnych wczasowiczów, budynek został rozbudowany o dwie boczne przybudówki od strony wschodniej i zachodniej. Zaplanowano w nich 24 łaźnie: 6 pierwszej klasy, 12 drugiej i 4 trzeciej.

Po remoncie przeprowadzonym w 1929 r. działało 25 łazienek. Po II wojnie światowej budynek łaźni został znacjonalizowany, a w 1952 r. utworzono w nim balneologię (lecznicę wodną i błotną).

Można powiedzieć, że budynek ten i świadczone w nim usługi były jednym z pierwszych ośrodków zdrowia w kurorcie Palanga, oferującym obecnie bardzo popularne usługi SPA (łac. sanitas per aqua; sanus per aqua; solus per aqua – „zdrowie przez wodę”).

W okresie międzywojennym wypoczynek w Palandze był prestiżem, więc nic dziwnego, że należący wówczas do elity Litwy oficerowie również postanowili nabyć dom letniskowy. W 1934 roku od Marii Gorskienės (?), pełnomocnika adwokata Liubomira Bociarskio (?), nabyto działkę o powierzchni 6 tys. metrów kwadratowych, położoną między ulicami Kęstučio i Simpsono, wraz z dwupiętrową drewnianą rezydencją o powierzchni 1633 m2. Podczas remontu urządzono 18 pokoi z przestronnymi balkonami, a sam budynek zaprojektowano z 7 oddzielnymi wejściami, aby odpoczywający oficerowie nie przeszkadzali sobie nawzajem.

Willa była przeznaczona przede wszystkim dla członków klubu oficerskiego i ich rodzin, a jeśli były wolne pokoje, mogli w niej wypoczywać również cywilni pracownicy Ministerstwa Obrony Narodowej. Pokój z obsługą kosztował 2 litów za dobę. W cenę wliczone było łóżko z materacem, poduszką i kołdrą, pościel oraz ręczniki. W willi panowały określone zasady – za zniszczone przedmioty należało zapłacić, zabronione było uprawianie hazardu i spożywanie alkoholu.

Obok willi znajdowało się boisko do gry w krokieta, ponieważ gra ta była bardzo lubiana przez odpoczywających oficerów.

Most w Palangos

Plaża

Jedna z najpiękniejszych legend nadmorskich o miłości bogini Jūratės i rybaka Kastytisa została w 1961 roku przywrócona do życia dzięki rzeźbie „Jūratė i Kastytis” autorstwa rzeźbiarki Nijolės Gaigalaitės (1928–2009). Pod tą samą nazwę nazwano również skwer, który zdobi ten jeden z najważniejszych symboli kurortu Palanga.

Pierwszy, niemal dwa wieki temu, tragiczny wątek miłości usłyszany od mieszkańców Palangi został spisany i opublikowany w 1842 roku w książce „Žemaičių žemės atsiminimai” („Wspomnienia z ziemi samogockiej”) przez Adomasa Liudvika Jucevičiusa (1813–1846). W 1920 roku w „Pavasario balsuose” („Głosach wiosny”) poeta Jonas Mačiulis-Maironis (1862–1932) opublikował balladę „Jūratė ir Kastytis” („Jūratė i Kastytis”) w języku litewskim. Od tego momentu rozpoczęło się nowe życie tej legendy w literaturze.

Legenda opowiada o stojącym w głębinach Morza Bałtyckiego bursztynowym pałacu, którego właścicielką była władczyni mórz Jūratė, która chroniła i rządziła wszystkimi wodami i ich mieszkańcami. Nikt nie miał powodu do narzekań ani skarg, wszyscy żyli w zgodzie i pokoju. Pewnego razu Jūratė dowiedziała się, że rybak Kastytis łowi jej ryby i skazuje je na śmierć, rozgniewała się i sama wynurzyła się na powierzchnię wody, aby skarcić nieposłusznego rybaka. Rybak wyciąga sieć i nie wierzy własnym oczom – przed nim stoi sama władczyni morza. Jūratė zbeszsta Kastytį, pyta go, dlaczego łowi jej ryby i skazuje je na śmierć, a młody rybak coraz bardziej zakochuje się w niej. Jūratė zaprosiła rybaka do swojego bursztynowego pałacu, a ten zapomniał o domu i czekającej na niego matce, o także o upływającym czasie – widział tylko swoją ukochaną Jūratę. Potężny władca bogów Perkūnas spojrzał z nieba na morze i zobaczył Jūratę, która radośnie spędzała czas ze śmiertelnikiem, i strasznie się rozgniewał. Perkūnas rzucił swoją ognistą strzałą w bursztynowy pałac Jūratės i rozbił go na drobne kawałki. Zginął rybak Kastytis, który odważył się pokochać boginię. Władczyni Jūratė, przykuta przez Perkūną do skały na dnie morza, do dziś opłakuje swojego ukochanego, a jej bursztynowe łzy morze czasami wyrzuca na piaszczysty brzeg…

Most

Hrabia Juozapas Tiškevičius (1835–1891), wątpiąc, czy kiedykolwiek do Palangi zostanie doprowadzona linia kolejowa, która ułatwiłaby dojazd do miasta, zainwestował w transport morski i około 1888 roku zbudował prawie kilometrową przystań dla statków w kształcie litery „L”. Przy nim cumował parowiec hrabiego „Feniks”, który przewoził cegły wyprodukowane w cegielni we wsi Vilimiškės oraz inne produkty rolne do Liepoi, a stamtąd – turystów do Palangi. Aby ułatwić transport towarów, od cegielni do końca mostu zbudowano wąskotorową linię kolejową. Towary przewożono nią na wagonach ciągniętych przez konie.

Szybko jednak okazało się, że warunki nie sprzyjały żegludze, ponieważ po każdej burzy port stawał się zbyt płytki, a jego ciągłe pogłębianie było zbyt kosztowne. Statek został sprzedany, a most stał się ulubioną atrakcją turystów, którzy przychodzili tu na romantyczne spacery i podziwiać zachód słońca. Wąskotorowa kolejka konna służyła również turystom, którzy chcieli wygodnie, bez brodzenia w piasku, dostać się na plażę.

W 1905 roku na moście zbudowano przestronną altanę o konstrukcji drewnianej. Pod nią urlopowicze chronili się przed palącym słońcem lub niespodziewaną ulewą. W okresie międzywojennym, w 1932 roku, przeprowadzono gruntowny remont mostu, na którym zbudowano kawiarnię i kiosk. W czasach radzieckich most nie stracił swojej ważnej funkcji rekreacyjnej, a letnikom oferowano rejsy statkami wycieczkowymi.

W 1991 roku postanowiono zastąpić stary, zniszczony drewniany most nowym, trwalszym, wykonanym z konstrukcji żelbetowych z drewnianą nawierzchnią. Na nowym moście znajduje się przystań dla małych łodzi i cztery stanowiska dla wędkarzy. Most w Palangzie jest jednym z najważniejszych symboli świadczących o specyficznym życiu kurortowym w Palangzie.

Plaża

W pierwszej połowie XIX wieku Palanga, dzięki zdrowemu wypoczynkowi nad morzem i popularności balneologii w regionie Morza Bałtyckiego, coraz częściej przyciągała uwagę letników. Kąpieli były głównym celem pobytu nad morzem, dlatego hrabiowie Tiškevičiai dbali o to, aby na plaży nie brakowało urządzeń przeznaczonych do wypoczynku, przebierania się i kąpieli.

Kabiny plażowe na plaży w Palangos zostały zbudowane już w drugiej połowie XIX wieku i nie straciły na znaczeniu aż do I wojny światowej. Około sto kabin ustawionych w rzędach można było wynająć na cały sezon letni. Na plaży obowiązywał pewien porządek, którego przestrzegali strażnicy. Dbali oni o przestrzeganie ustalonych godzin kąpieli dla mężczyzn i kobiet. Do końca XIX w. godziny kąpieli ogłaszano uderzeniami w bęben. Później zastąpił go maszt z podnoszoną flagą.

Pod koniec XIX wieku na plaży w Palonie zaczęto używać wozów kąpielowych. Były to drewniane budki na czterech kołach, ciągnięte przez konie do morza. Wozy kąpielowe miały trzy zastosowania: jako najprostsze kabiny do przebierania się, a także jako schronienie dla nagich kąpiących się przed niepożądanymi spojrzeniami i aby nie musieli przedzierać się przez rozbijające się fale, co dla młodych i zdrowych mogło być zabawą, ale dla starszych i chorych stanowiło trudną przeszkodę.

Na plaży w Palangos działały również zimne kąpieliska. Tuż przy brzegu, na wysokich słupach wbitych w piasek, ustawiono rząd jednopiętrowych kabin do przebierania się w kształcie litery „U”. Światło wpadało do kabin przez prostokątne okna, a z kabin można było wyjść na platformę, która otaczała całą wewnętrzną część kąpieliska. Platforma wystająca nad morze pozwalała urlopowiczom wygodnie wejść do wody. Łaźnia ta cieszyła się popularnością wśród wypoczywających jeszcze w okresie międzywojennym. Później, ze względu na zmianę zwyczajów kąpielowych, zniknęła z nadmorskiego krajobrazu.

W czasach radzieckich na plaży działała plaża lecznicza, założona w 1973 roku.

Od 2004 roku na plaży w parku Birutė o długości 500 m powiewa niebieska flaga, świadcząca o tym, że plaża spełnia najwyższe wymagania w zakresie jakości środowiska naturalnego.

Willa hrabiów Tiškevičius „Anapilis” jest jedną z najbardziej znanych willi kurortu w Palangos, wyróżniającą się unikalną architekturą, nie mającą analogów na litewskim wybrzeżu. Historia budynku sięga 1898 roku, choć dokładna data budowy i architekt nie są znane.

Pierwszą właścicielką i prawdopodobnie zamawiającą budowę willi była hrabina Sofija Tiškevičienė (1837–1919). Przez długi czas willa nosiła imię Sofii. Po śmierci S. Tiškevičienės willę odziedziczyła jej córka Marija Tiškevičiūtė (1871–1941). Po I wojnie światowej została zakupiona przez Bank Gospodarstwa Litwy, którego głównymi udziałowcami byli bracia Jonas (1886–1944) i Juozas Vailokaičiai (1880–1955). Willa zaczęła być nazywana „Anapiliu”, choć mieszkańcy Palangi ze względu na wyjątkową architekturę budynku nazywali ją tak już wcześniej.

W 1940 r. willa została znacjonalizowana i urządzono w niej pomieszczenia mieszkalne, a w latach powojennych powstał klub sanatorium „Jūratės”. W „Anapilyje” dla wypoczywających organizowano wieczory taneczne, wieczory tematyczne, koncerty i podobne rozrywki.

Po odzyskaniu niepodległości przez Litwę rząd Republiki Litewskiej przydzielił willę „Anapilis” gminie miejskiej Palanga. Stała się ona własnością Centrum Kultury w Palandze. Wkrótce w willi powstał klub muzyki akustycznej, symbolicznie nazwany „Anapilis”. Działalność klubu muzycznego przypominała dawne bohemy międzywojennej Litwy, kiedy to willę odwiedzali znani działacze społeczni i artyści.

Od 2014 roku w willi „Anapilis” działa Muzeum Kurortu Palangi. W 2019 roku urządzono w nim nowoczesną, współczesną ekspozycję historyczną.

Do dziś krążą różne legendy o willi. Jeszcze więcej mistyki i pożywki dla plotek o odbywających się w niej seansach spirytystycznych dodały zamontowane w wieżyczce wiatrowce. Te łapacze wiatru „łapały” nadmorskie wiatry i wydawały niezwykłe dźwięki, pasujące do nazwy willi. Opowiada się, że hrabina S. Tiškevičienė skarżyła się na słabe zdrowie, więc aby poprawić jej nastrój, w wieżyczce willi zainstalowano wiatraki. Gdy tylko hrabina czuła się źle, otwierała okna wieżyczki i słuchała niezwykłych dźwięków instrumentów muzycznych.

Organy wiatrowe w willi „Anapilis” są wyjątkowe. Nie są znane żadne analogiczne konstrukcje tego typu – wbudowane w budynek blaszane bębenki pełniące funkcję „łapaczy wiatru” – ani w Litwie, ani za granicą. Niestety, odkryte podczas renowacji i odrestaurowane organy wiatrowe nie działają, ale w ekspozycji Muzeum Kurortu w Palandze ożywają w innej formie.

Pod koniec XIX wieku, gdy w Palandze powstawało coraz więcej budynków letniskowych, zbudowano tylko dwie murowane wille. Jedną z nich była willa „Baltoji”, przeznaczona dla dobrego przyjaciela i partnera biznesowego hrabiego Feliksa Tiškevičiusa, księcia Mykolasa Oginskiego (1849–1902). Książę nie był długo właścicielem willi, ponieważ wkrótce zamienił ją na willę „Svitezis”, należącą do hrabiny Marii Tiškevičiūtė (1871–1943), położoną nieco bliżej morza.

W okresie międzywojennym M. Tiškevičiūtė wynajmowała willę „Baltoji” na lato prezydentowi Republiki Litewskiej Antanowi Smetonie (1874–1944), który przyjeżdżał do Palangi z rodziną i całym orszakiem służących i doradców. Prezydent spędzał tu od czterech do sześciu tygodni. A. Smetona lubił kąpać się w morzu, spacerować po parku i nad brzegiem morza, dużo czytał, a każdego wieczoru oglądał zachód słońca na molo. Na plaży, dla wygody prezydenta i jego świty, władze miasta Palanga postawiły małą, ładną drewnianą kabinę, która wraz z niewielkim piaszczystym placem była ogrodzona niskim płotkiem.

W 1938 roku willę kupił działacz społeczny i polityczny Republiki Litewskiej, adwokat Vladas Stašinskas (1874–1944). Obecnie budynek należy do jego potomków.

Od najstarszej części kurortu Palanga, obejmującej park, pierwsze wille hrabiów Tiškevičius, budynek teatru i Kurhauzą, aż do samego morza biegnie główna ulica kurortu, ponad 120 lat temu nazywana bulwarem hrabiów Tiškevičius. Wokół tej ulicy powstały przestronne działki, zapewniające ich właścicielom wyjątkowy komfort i prywatność. Zaczęto budować pierwsze drewniane wille, które zachwycały wyjątkową architekturą i przetrwały do naszych czasów – „Anapilis”, „Jūros akis”, „Aldona”, „Pajauta”, „Baltoji”, „Romeo” i „Džiuljeta”. Naturalnym przedłużeniem bulwaru w kierunku morza stał się most przeznaczony dla spacerowiczów i miłośników zachodów słońca.

W 1921 r., kiedy Palanga na mocy decyzji Międzynarodowej Komisji Arbitrażowej została przyłączona do Litwy, jeden z najbardziej znanych działaczy kultury i polityki Litwy, naukowiec, zwolennik litewskości Jonas Basanavičius (1851–1927) przygotował referat „Z historii Palangi”, który jest uważany za pierwsze studium historyczne dotyczące regionu Palangi. W 1924 roku J. Basanavičius odwiedził Palangę, lecząc się w jednym z tamtejszych sanatoriów. Tego samego lata wraz z dwoma innymi patriarchami narodu litewskiego, Jonem Šliūpu (1861–1944) i Jonem Jablonskim (1860–1930), świętował w Palandze swoje imieniny. W tym samym roku rada gminy Palanga przemianowała bulwar Tiškevičius na imię Jona Basanavičius. Od 2002 roku początek tej ulicy zdobi popiersie J. Basanavičiusa (rzeźbiarz – Juozas Zikaras, architekt – Vytautas Moncevičius).

Obecnie ulica J. Basanavičiaus jest główną ulicą rozrywkową Palangi, przy której znajdują się bary, restauracje i inne lokale rozrywkowe. Przejście tą ulicą do mostu i podziwianie zachodu słońca pozostaje jedną z najważniejszych atrakcji kurortu.

W połowie XX wieku w Palandze powstała restauracja „Vasara”, która przez długi czas była uważana za najważniejszą restaurację kurortu. Zaprojektowany przez architekta Aleksandra Eigirdo w 1964 roku i zbudowany w 1967 roku budynek stał się swego rodzaju ikoną litewskiego modernizmu. „Vasara” był pierwszym budynkiem w całym byłym Związku Radzieckim, w którym zastosowano nową technologię cienkościennych konstrukcji żelbetowych. Restauracja miała okrągły kształt i była przeszklona. Wieczorami z daleka świeciły znajdujące się w jej wnętrzu dekoracje. Ze względu na wyjątkową architekturę stał się prawdopodobnie najważniejszym obiektem reprezentującym kurort Palanga w różnych publikacjach informacyjnych.

Restauracja działała tylko latem i była przeznaczona dla turystów spędzających wakacje na własną rękę. Do dziś krążą opowieści, że kolacja w „Vasaroje” była prestiżem, a ze względu na długie kolejki nie każdy mógł sobie na nią pozwolić. Kurortowiczów nie odstraszał nawet ogromny upał panujący w budynku, przypominającym szklarnię, ponieważ budynek był przeszklony.

W 2003 roku budynek został odrestaurowany i zmodernizowany. Ze starego restauracji pozostały spiralne schody, kolumna podtrzymująca budynek i niemal niezmieniony wygląd zewnętrzny – zachowano cylindryczny kształt, a okna również pozostały w oryginalnej formie.

Najpiękniejsze i najciekawsze architektonicznie wille w Palangos zostały zbudowane przez hrabiów Tiškevičius. Jedną z nich jest willa „Aldona”, należąca początkowo do Vladislava Tiškevičiusa (1865–1936), który poświęcił wiele uwagi kulturze. Był redaktorem pierwszego humorystycznego czasopisma „La Limande” („Plekšnė”), wydawanego latem 1886 roku w Palangos. Podpisywał się pseudonimem M. Monstre. Ukazały się cztery numery. W nich opisano zalety kurortu w Palangie, liczbę wypoczywających, ich podział według pozycji społecznej i narodowości, cele wypoczynku w kurorcie oraz wydarzenia w kurorcie, a także wiadomości kulturalne, gospodarcze i finansowe.

Od 1902 r. willą „Aldona” zarządzała matka hrabiego, Sofija Tiškevičienė (1837–1919). Willa wyróżniała się nie tylko drewnianymi dekoracjami, ale także otwartymi altankami, mansardami i doskonale zaplanowanym, szerokim podjazdem. O pochodzeniu nazwy tej willi krążą legendy. Uważa się, że nazwa związana jest z postacią Aldony z poematu Adama Mickiewicza „Konrad Wallenstein”.

Na początku XX wieku hrabina S. Tiškevičienė wynajęła willę i utworzyła w niej pensjonat „Olga”.

W 2017 roku we wilii powstał wyjątkowy kompleks rozrywkowy – dom iluzji „Eureka”. Zwiedzający mają okazję zobaczyć siebie w nietypowych sytuacjach i zupełnie obcym otoczeniu, spróbować różnych eksperymentów, a nawet ostrzejszych wrażeń.

W 1422 r. pokój w Malniewie ustalił granicę między Wielkim Księstwem Litewskim a Liwonii, która przebiegała przez rzekę Świętą. W XIV–XVII w. Święta była wymieniana na szlakach kupców hanzeatyckich z Kaliningradu do Rygi. Przez długi czas Święta była strategicznie ważniejsza od Palangi – znajdowały się tu stocznie, centrum handlowe, twierdza, park. W XVI–XVIII w. do Świętej zawijały statki angielskie, holenderskie i szwedzkie, które wywoziły stąd zboże, futra, miód, a przywoziły żelazo, wyroby rzemieślnicze, sól, wino, śledzie i broń.

W latach 1923–1925 rozpoczęto prace nad odbudową portu, dostosowując go głównie do potrzeb rybaków. W latach 1939–1940 uporządkowano południową i północną falochron. Jednak statki o dużym zanurzeniu nie mogły wpływać do tego portu, ponieważ piasek zasypywał bramy portowe. Sventoji nigdy nie stała się większym portem. Po wojnie jej terytorium należało do gospodarstwa rybackiego „Pajūris”.

Sventoji zaczęła się ponownie rozrastać po 1955 r. Została zabudowana drewnianymi parterowymi domkami, a nieco później – domami prywatnymi. W 1965 r. złagodzono reżim radzieckiej strefy przygranicznej i w Świętej dozwolono budowę letniskowych domków wypoczynkowych. W 1970 r. Święta została przyłączona do Palangi. W 1972 r. opracowano plan Wielkiej Palangi, w którym przewidziano budowę murowanych domków wypoczynkowych w Świętej. Obszar ten przekształcił się w kurortowe miasteczko.

W 1982 roku na wydmach przy bramie portu w Świętej postawiono czterometrową rzeźbę autorstwa rzeźbiarki Zuzanny Pranaitytė „Córki rybaka”.
Przedstawia ona nie tylko córki rybaka czekające na powrót ojca z połowów, ale także symbolizuje trzy państwa bałtyckie dążące do niepodległości. Litwa znajduje się pośrodku.

W połowie XVI w. w Palandze działała instytucja państwowa – urząd celny. W 1555 r. został on wydzierżawiony na trzy lata przez Żyda Feliksa. Utworzenie urzędu celnego w Palandze świadczy o tym, że miasteczko było centrum handlu.

W XIX wieku głównymi towarami eksportowymi były surowa skóra i bydło, a importowano cukier, wełnę, bawełnę i jedwab. W XIX wieku handel w Palandze był przykładem tradycyjnej wymiany handlowej między Europą Wschodnią a Europą Północną i Zachodnią: produkty rolne, drewno i surowce były wymieniane na towary rzemieślnicze, wyroby z żelaza, wino, tkaniny i sól.

Mieszkańcy Palangi, oprócz rybołówstwa, wydobycia i obróbki bursztynu, mieli dodatkowe dochody z handlu towarami kontrabandowymi. Przez granicę przewożono wódkę, nazywaną przez miejscową ludność „prūsine”, towary kolonialne (herbata, cukier), tkaniny, nielegalne i litewskie książki. Kupcy i rybacy przewozili broń i amunicję dla powstańców w 1831 i 1863 r. Podczas I wojny światowej z Prus przewożono papierosy, spirytus i sacharynę.

5 października 1865 r. rozkazem ministra spraw wewnętrznych Rosji w całym imperium zakazano drukowania i przywożenia z zagranicy wszelkich publikacji w języku litewskim alfabetem łacińskim. Zakaz praszy litwinskiej trwał do 1904 roku. Carskie straże graniczne musiały walczyć z litewskimi księgarzami, przewożącymi nielegalną prasę litewską. Strażnicy i celnicy otrzymywali za każdą zatrzymaną książkę po 10 kopiejek, a za jeden puda gazet lub innych druków – aż 10 rubli. Przewóz zakazanej prasy litewskiej był bardzo niebezpieczny.
Niejeden knygneš musiał zmierzyć się z rosyjskimi strażnikami granicznymi, którzy wielu z nich brutalnie pobili. W 2004 roku UNESCO uznało knygneśstwo za zjawisko wyjątkowe i nie mające odpowiednika na świecie.

Park Birutės,

Wzgórze Birutės (samochód można zostawić w pobliżu parku Birutės, przy ulicy Vytauto)

W 1891 r., po śmierci hrabiego Juozapa Tiškevičius (1835–1891), Palangę odziedziczył jego syn, hrabia Feliksas Tiškevičius (1869–1932). Zrezygnował z kariery wojskowej i kontynuował rozpoczęte przez ojca prace nad rozwojem kurortu. W 1897 r. wybudował reprezentacyjną rezydencję, zaprojektowaną przez znanego w Europie niemieckiego architekta Franza Heinricha Schwechtena.

Pałac hrabiego Feliksa Tiškevičiusa i jego żony Antaniny Sofii Lonckos (1870–1951) to budowla w stylu historyzmu charakterystycznym dla końca XIX wieku, w której przeplatają się cechy renesansu, baroku i klasycyzmu oraz elementy kompozycyjne. Był przeznaczony na stałą rezydencję arystokratów w Palandze.

Wnętrze pałacu urządzono w sposób subtelny i gustowny. Znajdowały się w nim cenne dzieła sztuki: obrazy, portrety rodowe, ryciny, wyroby z brązu, marmurowe popiersia, ściany ozdobione orientalnymi dywanami, gobelinami i lustrami. Pałac słynął z bogatej biblioteki i unikalnej kolekcji starożytnych wyrobów z bursztynu, zgromadzonej przez samego hrabiego F. Tiškewicza.

W 1907 roku do pałacu dobudowano zaprojektowaną przez tego samego architekta neorenesansową ośmiokątną kaplicę. W 1913 roku hrabiowie udali się do Rzymu, aby uzyskać pozwolenie na odprawianie mszy świętych i innych nabożeństw w kaplicy oraz przyjmowanie Najświętszego Sakramentu. W kaplicy rodzina hrabiów rozpoczynała i kończyła dzień modlitwą, a w dni świąteczne gromadziła się na mszy świętej.

Hrabiowie Tiškevičiai mieszkali w Palandze do 1939 roku. Po II wojnie światowej pałac został znacjonalizowany przez władze radzieckie. W 1963 roku utworzono w nim filię Litewskiego Narodowego Muzeum Sztuki, która działa do dziś – Muzeum Bursztynu w Palandze.

Park Birutės

W 1897 roku przy pałacu hrabiów Tiškevičius założono park krajobrazowy. Autorem projektu był znany francuski architekt krajobrazu Édouard André (1840–1911). Wraz z synem René Édouard André (1867–1942) spędził kilka lat w Palandze i kierował pracami nad utworzeniem parku.

O kulturnej wartości i artystycznym sukcesie parku zadecydował nie tylko talent E. F. André, ale także wyjątkowość przyrody i historii wybranego miejsca oraz bogactwo i sugestywność wykorzystanych elementów kompozycyjnych. Rośliny w parku zostały starannie dostosowane do warunków klimatycznych Palangi. Pałac został wkomponowany pomiędzy staw parkowy a historycznie znane miejsce kultu litewskiego – legendarny wzgórze Birutės, z którego rozciąga się wspaniały widok na Morze Bałtyckie. Mistrzowsko wytyczone ścieżki, na placach utworzono ogrody kwiatowe. W północnej części pałacu do dziś zachowany jest wielki parter zaprojektowany przez architekta E. F. André, w którego centrum znajduje się fontanna. W południowo-wschodniej części parku znajduje się mały parter, który zdobią ogrody kwiatowe, fontanna i rzeźby.

W parku znajduje się wiele elementów małej architektury. Przed pałacem, około 1905 roku, wzniesiono rzeźbę Chrystusa Błogosławiącego, wykonaną w Paryżu, prawdopodobnie w znanej firmie „Maison Raffl”. W 1948 roku została zniszczona, a w 1993 roku odrestaurowana. Jednym z najpopularniejszych obiektów fotograficznych w całej Palandze jest rzeźba z brązu „Eglė – królowa węży” autorstwa znanego rzeźbiarza Roberta Antinio, wykonana w 1960 roku i inspirowana motywami ludowych baśni litewskich.

Park przetrwał dwie wojny światowe, wiele klęsk żywiołowych i innych nieszczęść, był rozbudowywany i odnawiany, ale mimo to zachował ducha parków zaprojektowanych przez E. F. André i jest uważany za jeden z najpiękniejszych parków w Europie Północnej.

Od 1960 r. nazywany Parkiem Botanicznym w Palangie. W 2011 roku przywrócono historyczną nazwę Parku Birutės.

Wzgórze Birutės

Wzgórze Birutės – najwyższa wydma nadmorska w Palangie i jeden z najważniejszych symboli miasta. Już w IX–X wieku kupcy zza morza handlowali przy wzgórzu Birutės i tu mieszkali. Z Europy Środkowej lub bezpośrednio ze Szwecji przez Palangę na kontynent trafiały surowce do produkcji brązu: srebro, miedź, ołów i cynk.

W XI–XII wieku centrum handlowe Palangi można nazwać kompleksem czterech osad, w skład którego wchodziły: Birutės kalnas, Žemaičių kalnelis, Rąžės i osada południowa. Birutės kalnas był miejscem obronnym i kultowym – alkvietė. Daty ustalone przez kapłanów były związane z odpowiednimi świętami, podczas których czczono określonych bogów i bóstwa.

Najważniejsza legenda związana z wzgórzem opowiada o kapłankach, które w cieniu świętych dębów strzegły wiecznego ognia na ołtarzu. W świątyni służyła mądra i piękna Birutė, córka ziemskiego dostojnika Vidmanto. Miejscowi mieszkańcy uważali ją za świętą. Wielki książę litewski Kęstutis, wracając z wojny z krzyżakami, spotkał Birutę i zakochał się w niej. Chociaż obiecała bogom, że zachowa czystość, Kęstutis porwał ją i poślubił. Birutė jest matką jednego z najwybitniejszych wielkich książąt litewskich – Wita. O tym, że była postacią historyczną, świadczą również źródła pisane. Do dziś krążą opowieści, że sama góra jest miejscem pochówku Birutės.

Chrzest Żemaitii i osłabienie pogaństwa nie miały wpływu na symboliczne znaczenie wzgórza Birutės. Nie straciło ono swojego znaczenia i ważności w świadomości lokalnej ludności. Obiekt kultury pogańskiej został przekształcony w obiekt chrześcijański.

Pierwsza drewniana kaplica św. Jerzego na wzgórzu została zbudowana około 1506 r. W 1753 r. została odnowiona. Nowa murowana kaplica w stylu neogotyckim została zbudowana w latach 1869–1870 według projektu architekta Karla Mayera z Rygi.
W tym czasie zbudowano również schody na wzgórze, a na jego zboczach posadzono wiele drzew. W latach 1898–1900 na zboczu wzgórza Birutės zbudowano kaplicę Najświętszej Maryi Panny.

W 2016 roku, w oparciu o litewską literaturę ludową, w Palandze powstał interaktywny park bajek. Można tu nie tylko spacerować wśród wieloletnich sosen, ale także zapoznać się z najpopularniejszymi litewskimi bajkami. Przy każdej rzeźbie znajduje się tablica informacyjna, na której można nie tylko przeczytać bajkę, ale także, po naciśnięciu specjalnego przycisku, wysłuchać jej w języku litewskim i angielskim. Dzieciom szczególnie spodobało się samodzielne wypróbowywanie rzeźb stworzonych na podstawie motywów ludowych. Rzeczywiście, rzeźby wykonane z metalu, kamienia, betonu i drewna są przystosowane nie tylko do dotykania, ale także do zabawy, wspinania się, kręcenia itp.

W parku prezentowanych jest siedem bajek: „Eglė – žalčių karalienė” (autorka: Agnesė Rudzitė (Łotwa)), „Dangus griūva” (autor: Kristsas Zarinsas (Łotwa)), „Turėjo bobutė žilą oželį” (autor: Povilas Butkevičius), „Lapė ir ąsotis” (autor: Andrius Petkus), „Seku seku pasaką” (autor: Algis Kasparavičius), „Saulė ir mėnulis”
(autor: Rolandas Šmitas), „Pupa” (autor: Gediminas Mažintas). Wszystkie stworzone rzeźby są niezwykle atrakcyjne i zachwycają kolorami, artystyczną ekspresją oraz nietradycyjnymi rozwiązaniami. Bez wątpienia park ten stał się najpopularniejszym miejscem wypoczynku dla małych wczasowiczów.

W Palandze już od końca XIX wieku jako alternatywa dla kąpieli morskich funkcjonowały łaźnie cieplne. Początkowo były to tylko tymczasowe obiekty – w lecie w pomieszczeniach gimnazjum ustawiano wanny. W 1905 r. hrabia Feliks Tiškevičius (1869–1932) w wyjątkowo uroczej części kurortu, przy ulicy Kęstučio, zbudował drewniany budynek z łaźniami. Wypoczywającym oferowano kąpiele w podgrzanej wodzie morskiej z dodatkiem ekstraktu sosnowego lub soli, a także kąpiele tlenowe lub węglowe. Przeprowadzano również różne zabiegi lecznicze.

Około 1911 roku, wraz ze spadkiem sezonowości kurortu i wzrostem liczby zamożnych wczasowiczów, budynek został rozbudowany o dwie boczne przybudówki od strony wschodniej i zachodniej. Zaplanowano w nich 24 łaźnie: 6 pierwszej klasy, 12 drugiej i 4 trzeciej.

Po remoncie przeprowadzonym w 1929 r. działało 25 łazienek. Po II wojnie światowej budynek łaźni został znacjonalizowany, a w 1952 r. utworzono w nim balneologię (lecznicę wodną i błotną).

Można powiedzieć, że budynek ten i świadczone w nim usługi były jednym z pierwszych ośrodków zdrowia w kurorcie Palanga, oferujących obecnie szczególnie popularne usługi SPA (łac. sanitas per aqua; sanus per aqua; solus per aqua – „zdrowie przez wodę”).

W okresie międzywojennym wypoczynek w Palandze był prestiżem, więc nic dziwnego, że należący wówczas do elity Litwy oficerowie również postanowili nabyć dom letniskowy. W 1934 roku od Marii Gorskienės (?), pełnomocnika adwokata Liubomira Bociarskio (?), nabyto działkę o powierzchni 6 tys. metrów kwadratowych, położoną między ulicami Kęstučio i Simpsono, wraz z dwupiętrową drewnianą rezydencją o powierzchni 1633 m2. Podczas remontu urządzono 18 pokoi z przestronnymi balkonami, a sam budynek zaprojektowano z 7 oddzielnymi wejściami, aby odpoczywający oficerowie nie przeszkadzali sobie nawzajem.

Willa była przeznaczona przede wszystkim dla członków klubu oficerskiego i ich rodzin, a jeśli były wolne pokoje, mogli w niej wypoczywać również cywilni pracownicy Ministerstwa Obrony Narodowej. Pokój z obsługą kosztował 2 litów za dobę. W cenę wliczone było łóżko z materacem, poduszka i kołdra, pościel oraz ręczniki. W willi panowały określone zasady – za zniszczone przedmioty należało zapłacić, zabronione było uprawianie hazardu i spożywanie alkoholu.

Obok willi znajdowało się boisko do gry w krokieta, ponieważ gra ta była bardzo lubiana przez odpoczywających oficerów.

Plaża

Jedna z najpiękniejszych legend nadmorskich o miłości bogini Jūratės i rybaka Kastytisa została w 1961 roku przywrócona do życia dzięki rzeźbie „Jūratė i Kastytis” autorstwa rzeźbiarki Nijolės Gaigalaitės (1928–2009). Pod tą samą nazwę nazwano również skwer, który zdobi ten jeden z najważniejszych symboli kurortu Palanga.

Pierwszy, niemal dwa wieki temu, tragiczny wątek miłości usłyszany od mieszkańców Palangi został spisany i opublikowany w 1842 roku w książce „Žemaičių žemės atsiminimai” („Wspomnienia z ziemi samogockiej”) przez Adomasa Liudvika Jucevičiusa (1813–1846). W 1920 roku w „Pavasario balsuose” („Głosach wiosny”) poeta Jonas Mačiulis-Maironis (1862–1932) opublikował balladę „Jūratė ir Kastytis” („Jūratė i Kastytis”) w języku litewskim. Od tego momentu rozpoczęło się nowe życie tej legendy w literaturze.

Legenda opowiada o stojącym w głębinach Morza Bałtyckiego bursztynowym pałacu, którego właścicielką była władczyni mórz Jūratė, która chroniła i rządziła wszystkimi wodami i ich mieszkańcami. Nikt nie miał powodu do narzekań ani skarg, wszyscy żyli w zgodzie i pokoju. Pewnego razu Jūratė dowiedziała się, że rybak Kastytis łowi jej ryby i skazuje je na śmierć, rozgniewała się i sama wynurzyła się na powierzchnię wody, aby skarcić nieposłusznego rybaka. Rybak wyciąga sieć i nie wierzy własnym oczom – przed nim stoi sama władczyni morza. Jūratė zbeszsta Kastytį, pyta go, dlaczego łowi jej ryby i skazuje je na śmierć, a młody rybak coraz bardziej zakochuje się w niej. Jūratė zaprosiła rybaka do swojego bursztynowego pałacu, a ten zapomniał o domu i czekającej na niego matce, o także o upływającym czasie – widział tylko swoją ukochaną Jūratę. Potężny władca bogów Perkūnas spojrzał z nieba na morze i zobaczył Jūratę, która radośnie spędzała czas ze śmiertelnikiem, i strasznie się rozgniewał. Perkūnas rzucił swoją ognistą strzałą w bursztynowy pałac Jūratės i rozbił go na drobne kawałki. Zginął rybak Kastytis, który odważył się pokochać boginię. Władczyni Jūratė, przykuta przez Perkūną do skały na dnie morza, do dziś opłakuje swojego ukochanego, a jej bursztynowe łzy morze czasami wyrzuca na piaszczysty brzeg…

Most

Hrabia Juozapas Tiškevičius (1835–1891), wątpiąc, czy kiedykolwiek do Palangi zostanie doprowadzona linia kolejowa, która ułatwiłaby dojazd do miasta, zainwestował w transport morski i około 1888 roku zbudował prawie kilometrową przystań dla statków w kształcie litery „L”. Przy nim cumował parowiec hrabiego „Feniks”, który przewoził cegły wyprodukowane w cegielni we wsi Vilimiškės oraz inne produkty rolne do Liepoi, a stamtąd – turystów do Palangi. Aby ułatwić transport towarów, od cegielni do końca mostu zbudowano wąskotorową linię kolejową. Towary przewożono nią na wagonach ciągniętych przez konie.

Szybko jednak okazało się, że warunki nie sprzyjały żegludze, ponieważ po każdej burzy port stawał się zbyt płytki, a jego ciągłe pogłębianie było zbyt kosztowne. Statek został sprzedany, a most stał się ulubioną atrakcją turystów, którzy przychodzili tu na romantyczne spacery i podziwiać zachód słońca. Wąskotorowa kolejka konna służyła również turystom, którzy chcieli wygodnie dotrzeć na plażę, nie grzęznąc w piasku.

W 1905 roku na moście zbudowano przestronną altanę o konstrukcji drewnianej. Pod nią urlopowicze chowali się przed palącym słońcem lub niespodziewaną ulewą. W okresie międzywojennym, w 1932 roku, przeprowadzono gruntowny remont mostu, na którym zbudowano kawiarnię i kiosk. W czasach radzieckich most nie stracił swojej ważnej funkcji rekreacyjnej, a letnikom oferowano rejsy statkami wycieczkowymi.

W 1991 roku postanowiono zastąpić stary, zniszczony drewniany most nowym, trwalszym, wykonanym z konstrukcji żelbetowych z drewnianą nawierzchnią. Na nowym moście znajduje się przystań dla małych łodzi i cztery stanowiska dla wędkarzy. Most w Palandze jest jednym z najważniejszych symboli świadczących o specyficznym życiu kurortowym w Palandze.

Plaża

Willa hrabiów Tiškevičius „Anapilis” jest jedną z najbardziej znanych willi kurortu Palangi, wyróżniającą się unikalną architekturą, nie mającą analogów na litewskim wybrzeżu. Historia budynku sięga 1898 roku, choć dokładna data budowy i architekt nie są znane.

Pierwszą właścicielką i prawdopodobnie zamawiającą budowę willi była hrabina Sofija Tiškevičienė (1837–1919). Przez długi czas willa nosiła imię Sofii. Po śmierci S. Tiškevičienės willę odziedziczyła jej córka Marija Tiškevičiūtė (1871–1941). Po I wojnie światowej została zakupiona przez Bank Gospodarstwa Litwy, którego głównymi udziałowcami byli bracia Jonas (1886–1944) i Juozas Vailokaičiai (1880–1955). Willa zaczęła być nazywana „Anapiliu”, choć mieszkańcy Palangi ze względu na wyjątkową architekturę budynku nazywali ją tak już wcześniej.

W 1940 r. willa została znacjonalizowana i urządzono w niej pomieszczenia mieszkalne, a w latach powojennych powstał klub sanatorium „Jūratės”. W „Anapilyje” dla wypoczywających organizowano wieczory taneczne, wieczory tematyczne, koncerty i podobne rozrywki.

Po odzyskaniu niepodległości przez Litwę rząd Republiki Litewskiej przydzielił willę „Anapilis” gminie miejskiej Palanga. Stała się ona własnością Centrum Kultury w Palandze. Wkrótce w willi powstał klub muzyki akustycznej, symbolicznie nazwany „Anapilis”. Działalność klubu muzycznego przypominała dawne bohemy międzywojennej Litwy, kiedy to willę odwiedzali znani działacze społeczni i artyści.

Od 2014 roku w willi „Anapilis” działa Muzeum Kurortu Palangi. W 2019 roku urządzono w nim nowoczesną, współczesną ekspozycję historyczną.

Do dziś krążą różne legendy o willi. Jeszcze więcej mistyki i pożywki dla plotek o odbywających się w niej seansach spirytystycznych dodały zamontowane w wieżyczce wiatrowce. Te łapacze wiatru „łapały” nadmorskie wiatry i wydawały niezwykłe dźwięki, pasujące do nazwy willi. Opowiada się, że hrabina S. Tiškevičienė skarżyła się na słabe zdrowie, więc aby poprawić jej nastrój, w wieżyczce willi zainstalowano wiatraki. Gdy tylko hrabina czuła się źle, otwierała okna wieżyczki i słuchała niezwykłych dźwięków instrumentów muzycznych.

Organy wiatrowe w willi „Anapilis” są wyjątkowe.
Nie są znane żadne analogiczne konstrukcje tego typu – wbudowane w budynek blaszane bębny pełniące funkcję „łapaczy wiatru” – ani w Litwie, ani za granicą. Niestety, odkryte podczas renowacji i odrestaurowane organy wiatrowe nie działają, ale w ekspozycji Muzeum Kurortu w Palandze ożywają w innej formie.

Pod koniec XIX wieku, gdy w Palandze powstawało coraz więcej budynków letniskowych, zbudowano tylko dwie murowane wille. Jedną z nich była willa „Baltoji”, przeznaczona dla dobrego przyjaciela i partnera biznesowego hrabiego Feliksa Tiškevičiusa, księcia Mykolas Oginskis (1849–1902). Książę nie był długo właścicielem willi, ponieważ wkrótce zamienił ją na willę „Svitezis”, należącą do hrabiny Marii Tiškevičiūtė (1871–1943), położoną nieco bliżej morza.

W okresie międzywojennym M. Tiškevičiūtė wynajmowała willę „Baltoji” na lato prezydentowi Republiki Litewskiej Antanowi Smetonie (1874–1944), który przyjeżdżał do Palangi z rodziną i całym orszakiem służących i doradców. Prezydent spędzał tu od czterech do sześciu tygodni. A. Smetona lubił kąpać się w morzu, spacerować po parku i nad brzegiem morza, dużo czytał, a każdego wieczoru oglądał zachód słońca na molo. Na plaży, dla wygody prezydenta i jego świty, władze miasta Palanga postawiły małą, ładną drewnianą kabinę, która wraz z niewielkim piaszczystym placem była ogrodzona niskim płotkiem.

W 1938 roku willę kupił działacz społeczny i polityczny Republiki Litewskiej, adwokat Vladas Stašinskas (1874–1944). Obecnie budynek należy do jego potomków.

W połowie XX wieku w Palandze powstała restauracja „Vasara”, która przez długi czas była uważana za najważniejszą restaurację kurortu. Budynek zaprojektowany przez architekta Aleksandra Eigirdo w 1964 roku i zbudowany w 1967 roku stał się swego rodzaju ikoną litewskiego modernizmu. „Vasara” był pierwszym budynkiem w całym byłym Związku Radzieckim, w którym zastosowano nową technologię cienkościennych konstrukcji żelbetowych. Restauracja miała okrągły kształt i była przeszklona. Wieczorami z daleka świeciły znajdujące się w jej wnętrzu dekoracje. Ze względu na wyjątkową architekturę stał się prawdopodobnie najważniejszym obiektem reprezentującym kurort Palanga w różnych publikacjach informacyjnych.

Restauracja działała tylko latem i była przeznaczona dla turystów spędzających wakacje na własną rękę. Do dziś krążą opowieści, że kolacja w „Vasaroje” była prestiżem, a ze względu na długie kolejki nie każdy mógł sobie na nią pozwolić. Kurortowiczów nie odstraszał nawet ogromny upał panujący w budynku, przypominającym szklarnię, ponieważ budynek był przeszklony.

W 2003 roku budynek został odrestaurowany i zmodernizowany. Ze starego restauracji pozostały spiralne schody, kolumna podtrzymująca budynek i niemal niezmieniony wygląd zewnętrzny – zachowano cylindryczny kształt, a okna również pozostały w oryginalnej formie.

Najpiękniejsze i najciekawsze architektonicznie wille w Palangą zostały zbudowane przez hrabiów Tiškevičius. Jedną z nich jest willa „Aldona”, należąca początkowo do Vladislava Tiškevičiusa (1865–1936), który poświęcił wiele uwagi kulturze. Był redaktorem pierwszego humorystycznego czasopisma „La Limande” („Plekšnė”), wydawanego latem 1886 roku w Palangos. Podpisywał się pseudonimem M. Monstre. Ukazały się cztery numery. W nich opisano zalety kurortu w Palangie, liczbę wypoczywających, ich podział według pozycji społecznej i narodowości, cele wypoczynku w kurorcie oraz wydarzenia w kurorcie, a także wiadomości kulturalne, gospodarcze i finansowe.

Od 1902 r. willą „Aldona” zarządzała matka hrabiego, Sofija Tiškevičienė (1837–1919). Willa wyróżniała się nie tylko drewnianymi dekoracjami, ale także otwartymi altankami, mansardami i doskonale zaplanowanym, szerokim podjazdem. O pochodzeniu nazwy tej willi krążą legendy. Uważa się, że nazwa związana jest z postacią Aldony z poematu Adama Mickiewicza „Konrad Wallenstein”.

Na początku XX wieku hrabina S. Tiškevičienė wynajęła willę i utworzyła w niej pensjonat „Olga”.

W 2017 roku we wilii powstał wyjątkowy kompleks rozrywkowy – dom iluzji „Eureka”. Zwiedzający mają okazję zobaczyć siebie w nietypowych sytuacjach i zupełnie nieznanym otoczeniu, spróbować różnych eksperymentów, a nawet ostrzejszych wrażeń.

Pierwszy niewielki drewniany kościół katolicki w Palangos został zbudowany w 1554 roku z inicjatywy żony Stefana Batorego, Ony Jogailaitės. Kolejna kościół w kształcie krzyża z wieżą i dzwonnicą został zbudowany z inicjatywy ówczesnych władców Litwy w 1590 r. Kościół został ponownie przebudowany w 1767 r. i stał przez 140 lat. W 1897 roku, według projektu szwedzkiego architekta Karla Eduarda Strandmanna, obok starej drewnianej świątyni rozpoczęto budowę nowej kościoła w stylu neogotyckim. Rzymskie cyfry nad główną bramą wskazują, że budowa kościoła w Palangos została ukończona w 1907 roku.

W kościele znajduje się imponująca ambona i trzy artystyczne ołtarze, które zdobią płaskorzeźby wykonane z marmuru sprowadzonego z Francji. Na ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej, wspomniany już w XVII wieku. Dwa pozostałe drewniane ołtarze, znajdujące się w nawach bocznych, zostały przeniesione z poprzedniego drewnianego kościoła.

Pedagog i pisarka Aleksandra Šilgalytė w swoich wspomnieniach opisuje dzień 23 marca 1915 r., kiedy to Palanga została zbombardowana przez niemieckie siły morskie. Po bombardowania Palanga, w oczach autorki wspomnień, wyglądała na nie do poznania, a szczególnie poruszył ją widok kościoła i cmentarza: duża część ogrodzenia cmentarza została zburzona, ściany kościoła wyglądały jak ogołocone przez ptaki, okna były wybite, a witraże zamieniły się w stosy kolorowych kawałków szkła. Opisuje również usłyszaną historię, kiedy 23 marca rano w kościele zgromadzeni ludzie, aby wysłuchać mszy, nagle usłyszeli ogłuszający dźwięk, a po bocznym ołtarzu św. Roka, wywiercił ogromną dziurę, przetoczył się po podłodze aż do ołtarza Matki Bożej i zatrzymał się, nie wybuchając. Ksiądz wraz z parafianami pospieszył się schronić w podziemiach kościoła i tam odprawił mszę. Należy przypuszczać, że gdyby pocisk wybuchł, kościół zostałby całkowicie zburzony. Pocisk został usunięty przez samych niemieckich żołnierzy.

1 kwietnia 2018 r. w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Palądze zaczęła działać wieża z tarasem widokowym. Wysokość wieży kościoła wynosi 24 m.

Palanga jako miejscowość letniskowa zaczęła zyskiwać na popularności w drugiej połowie XIX wieku, ale przez długi czas brakowało tu obiektów wypoczynkowych: restauracji, domków letniskowych, hoteli. W 1877 roku założyciel kurortu w Palangie, hrabia Juozapas Tiškevičius (1835–1891), zbudował pierwszą restaurację, którą w 1880 roku rozbudował i urządził w niej hotel. Takie wielofunkcyjne domy wypoczynkowe, zwane kurhauzem, były jednym z podstawowych elementów obowiązkowych dla każdej miejscowości wypoczynkowej, więc kurhauz w Palonie szybko stał się centrum powstającego kurortu. Letnicy szczególnie lubili tu przebywać, ponieważ działała tu restauracja, czytelnia, sala bilardowa i sala gier, organizowano różne koncerty, wieczory taneczne, spektakle i inne rozrywki. Przez długi czas kurhaus był jedynym hotelem w Palangos.

W 1905 roku w kurhauzie rozpoczęła działalność nowo utworzona dyrekcja kurortu i biuro informacyjne. Osoby przybywające do Palangi musiały się zarejestrować i uiścić różne opłaty kurortowe. Administracja kurortu dbała o to, aby wypoczynek był komfortowy i nie brakowało różnorodnych rozrywek.

Kurhaus w Palędzie był ciągle odnawiany, rozbudowywany i przebudowywany, przez co nie osiągnął jednolitej stylistyki. W 1909 roku miała miejsce chyba najpoważniejsza jego przebudowa. W jej trakcie w budynku zainstalowano wodociągi i kanalizację, a także urządzono dużą salę z podestem scenicznym, ozdobioną imponującymi klasycystycznymi sztukateriami. Do północnej fasady dobudowano secesyjną werandę z widokiem na nowy kościół w Palangie.

W okresie międzywojennym kurhaus stał się najpopularniejszym miejscem rozrywki w Palance, gdzie gromadziła się wykształcona inteligencja, płonąca ideą wolności myśli. W tym czasie budynek był oświetlony elektrycznie i posiadał telefon. Przez długi czas kurhaus był głównym miejscem wydarzeń kulturalnych miasta. Działała w nim organizacja zrzeszająca kurorty.

Kurhauzas, uważany za symbol kurortu Palanga, spłonął w 2002 roku. W 2013 roku odbudowano część murowaną, a w 2020 roku – drewnianą.

W XIX wieku, w dziewiątej dekadzie XIX wieku, hrabia Juozapas Tiškevičius w pobliżu kurhauzu, dla rozrywki swojej rodziny i gości, zbudował skromny drewniany teatr, który był wykorzystywany do amatorskich przedstawień rodzinnych i znajomych. Na początku XX wieku, widząc rosnącą liczbę turystów przybywających do Palangi i potrzebę stworzenia tego typu instytucji kulturalnej, Feliks Tiškevičius zbudował nowy teatr na 600 miejsc, który według ówczesnej prasy był „piękny jak Palanga”. Niestety, nowy teatr nie zachwycił widzów, którzy narzekali na zapach stęchlizny, złą akustykę i oświetlenie. W związku z tym już po pierwszym sezonie letnim postanowiono go odnowić i, prawdopodobnie z powodu prowadzonych remontów, w maju 1909 roku wybuchł pożar, w wyniku którego budynek spłonął.

W 1910 roku zbudowano nowy, znacznie skromniejszy niż poprzedni, drewniany, parterowy budynek teatru. Budynek ten służył miłośnikom teatru przez wiele dziesięcioleci, ale w 1934 roku również spłonął.

W tym samym miejscu w 1939 roku architekt z Palangi Vadimas Lvovas (1906–1940) zaprojektował i zbudował estrada letnia. Uważa się, że w czasach radzieckich została ona przebudowana i przeniesiona na teren parku.

W 1971 roku zbudowano słynną estradę letnią w Palangos, mogącą pomieścić tysiąc osób (architekt Vytautas Gerulis). Koncertowali na niej znani wykonawcy tamtych czasów, odbywały się różne imprezy rozrywkowe.
Scenie, która służyła przez 40 lat w sezonie letnim, w 2013 roku została rozebrana, a w jej miejscu w 2015 roku powstała nowoczesna sala koncertowa na 2200 miejsc, przypominająca składaną skrzynkę muzyczną, czynna przez cały rok.

Hrabiowie Tiškevičiai, tworząc kurort w Palandze, budowali budynki przeznaczone do wypoczynku i rozrywki, tworzyli różne przestrzenie rekreacyjne dla przyjemności wypoczywających: parki, ogrody, aleje. Jedną z najstarszych części kurortu Palanga jest aleja spacerowa, wytyczona jeszcze pod koniec XIX wieku, równolegle do ulicy Liepojos (obecnie Vytauto g.). Przy niej założono park kurhauzo, zbudowano pierwsze wille hrabiów Tiškevičius oraz budynek teatru. Około 1910 roku na początku alei wzniesiono secesyjną bramę prowadzącą do centrum kurortu Palanga. Przy bramie pobierano opłatę za wstęp do parku kurortowego.

W 2017 roku, aby uczcić pamięć hrabiów Tiškevičius i ich wkład w powstanie kurortu w Palangos, aleja została odrestaurowana, odbudowano zniszczone bramy, odsłonięto rzeźby hrabiego Feliksa Tiškevičius i jego żony hrabiny Antaniny Sofii Tiškevičienės (rzeźbiarz Klaudijus Pūdymas, architektka Snieguolė Stripinienė). Aleję zdobi wygrawerowane motto rodu Tiškevičius w języku łacińskim i litewskim „Deligas quem diligas” i „Išsirink, ką myli”.

Aleję uzupełnia i dodaje jej uroku park rzeźb, w którym odpoczywający mogą podziwiać 28 rzeźb autorstwa znanych rzeźbiarzy litewskich i zagranicznych.

Stara apteka w Palangos, założona w 1827 roku, działa do dziś. Uważa się, że mogła zostać zbudowana w XIX wieku, w latach 30. lub 40.

Założycielem i pierwszym właścicielem apteki w Palangos był pochodzący z Rygi Niemiec Wilhelm Johann Grüning. Później aptekę odziedziczył jego syn Wilhelm, który studiował farmację na Uniwersytecie w Dorpacie i posiadał tytuł magistra farmacji. Apteka w Palance zasłynęła dzięki opatentowaniu produkcji oryginalnego wyciągu z 27 ziół „Trejos devynerios”. W aptece produkowano również słynną mieszankę nalewek „Essentia cordialis” lub „Tinctura Schräderi” według receptury lekarza z Kłajpedy, Šrederio, a także opatentowane leki z mieszanek żelaza. Apteka posiadała znak towarowy „Raudonas raktas” (Czerwony klucz). Właściciele apteki w Palędzie, ojciec i syn Grüningowie, w okresie zakazu prasy litewskiej drukowali recepty i etykiety leków w języku litewskim.

Od 1910 roku apteka należała do Wilhelma Bertniga, a później odziedziczył ją jego syn Oskar Aleksander. W latach 1940–1944 w północnej sali apteki działała biblioteka, a później, do 1951 r., mieściła się tu siedziba NKWD. Po wojnie apteka stała się przedsiębiorstwem państwowym. Obecnie budynek jest własnością prywatną.