Osady z epoki kamienia łupanego w Świętej

Osada Święta – stanowisko archeologiczne w zachodniej Litwie, na wybrzeżu Morza Bałtyckiego, w gminie Palanga, pomiędzy dawnymi wsiami Święta i Kunigiškiai. Odkryte w połowie XX wieku po osuszeniu bagien.
Znaleziono tu 42 osady z epoki kamienia, z których większość należała do kultury narwskiej (III tysiąclecie p.n.e.), pozostałe – do kultury nadmorskiej (III–II tysiąclecie p.n.e.) oraz do obu kultur. Kultura Pamariów zazwyczaj stanowi górną warstwę kulturową.
Warstwa kulturowa została zniszczona podczas melioracji i budowy w latach 1967–2008. Zbadano obszar o powierzchni około 13 600 m².
Znaleziska kultury narwskiej: Znaleziono wiele cennych znalezisk: narzędzia rybackie (drewniane wiosła, wiosła, łodygi, sieci z lipowej kory, korowe płyty), ości ryb, kości zwierząt, broń myśliwska (włócznie z grotami z paznokci i kości, łuków, strzał z grotami z tyglicy, rzadziej z drewnianymi grotami), drewnianych przedmiotów gospodarstwa domowego (łyżek, misek, skrobaków z tyglicy, łyżek, gramdukų), ozdób (kabučių z bursztynu, sagčių, karolių, grandžių, a także amulety z zębów i kłów zwierząt), rytualne rykas (~2 m długości słup z głową człowieka, 2 rytualne laski z rogów łosia, rytualna rękojeść w kształcie głowy młota). Odkryto warsztat bursztynniczy z surowcem i półfabrykatami. W warsztacie tym produkowano kabučius i sagutės dla mieszkańców północy, zamieszkujących tereny dzisiejszej Estonii, Finlandii i regionu Nowogrodu. Ludzie kultury Narwy wiercili otwory w kawałkach bursztynu, mieli zawieszki, wytwarzali sagutes, figurki, bursztynowe rurkowe koraliki, choć uzyskanie rurkowej formy z kawałka bursztynu wymagało sporego wysiłku. W tym czasie nie ceniono bursztynów wielobarwnych, ale szczególnie lubiono jednobarwny, gładki bursztyn o kolorze miodu. Charakterystyczna jest ceramika z niewielką ilością ornamentów, w glinie występuje dużo domieszek ślimaków. Domostwa były budowane na palach, czworokątne, z rzędem filarów pośrodku.
Znaleziska kultury nadmorskiej: ceramika o płaskim dnie, zdobiona ornamentem z sznurków, choinek i wgniecionych odcisków (garnki, różne kubki, amfory, podłużne i okrągłe miseczki), znaleziono również wyroby kamienne (topory, jeden topór okrętowy, skrobaki, noże, ciężarki do sieci, trójkątne i sercowate groty strzał z paznokci), drewniane narzędzia (tłoczki, młotki), ozdoby (bursztynowe kabłąki, łańcuszki, kolczyki, naszyjniki).
Nieco dalej odkryto zaporę do połowu ryb – ogrodzenie o długości 32 m, zbudowane z dwóch rzędów wbitych w ziemię słupów, połączonych ukośnymi belkami. Znaleziono również szczęki trzech osób (przypisywane rasie antropologicznej Europów). W pobliżu rzeki Świętej znaleziono brzytwę z epoki brązu.
W latach 1966–1972 osadę Święta badała grupa archeologów z Instytutu Historii pod kierownictwem Rimutės Rimantienės. Od 1982 r. wznowiono wykopaliska. Znaleziska przechowywane są w Muzeum Bursztynu w Palance oraz w Muzeum Narodowym Litwy.